نحوه ارسال نمونه به آزمایشگاه اریترون
نمونه های ارسالی در شرایط مخصوص بر حسب نوع ازمایش نگهداری می گردد کلیه این مراحل تحت نظر مدیریت
کیفیت ومسئول فنی آزمایشگاه اقدام می گردد .
راهنماي ايمني جهت انتقال نمونه هاي عفوني
انتقال نمونه‌های آلوده یا مشکوک به آلودگی، چه از یک مرکز آزمایشگاهی به مرکز دیگر، چه از بخش‌های مختلف بیمارستان به آزمایشگاه داخلی یا بیرونی، و چه از مطب پزشکان به مراکز تشخیصی، باید بر اساس دستورالعمل‌های ایمنی و با رعایت استانداردهای تعریف‌شده صورت گیرد. این فرآیند شامل استفاده از ظروف مناسب، بسته‌بندی چندلایه با روش استاندارد، نصب برچسب‌های هشداردهنده، و حفظ شرایط دمایی و محیطی به‌منظور جلوگیری از آسیب یا تغییر در ماهیت نمونه‌ها است.
نمونه‌ها بسته به موقعیت، می‌توانند از طریق حمل‌ونقل زمینی، ریلی، دریایی یا هوایی جابه‌جا شوند. در تمامی این روش‌ها، رعایت اصول بسته‌بندی دقیق و ایمن ضروری است. ارسال نمونه در صورتی معتبر و قانونی تلقی می‌شود که مطابق با قوانین بین‌المللی از جمله مقررات سازمان ملل متحد (UN) و ضوابط سخت‌گیرانه انجمن حمل‌ونقل هوایی بین‌المللی (IATA) انجام پذیرد. این قوانین در بسیاری از کشورها به‌عنوان چارچوب اصلی حمل ایمن مواد بیولوژیکی و عفونی شناخته می‌شوند.
سازمان جهانی بهداشت نیز در راستای افزایش ایمنی در حمل مواد زیستی، کتابی با عنوان مقررات انتقال نمونه‌های عفونی منتشر کرده است. راهنمای پیش‌رو، خلاصه‌ای از این منابع بین‌المللی و همچنین نسخه پانزدهم مقررات سازمان ملل متحد در زمینه حمل‌ونقل مواد زیستی است. بر اساس مقررات IATA (انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی)، تمامی مواد خطرناک به ۹ گروه اصلی طبقه‌بندی می‌شوند که عمدتاً شامل مواد شیمیایی با پتانسیل آسیب بالا هستند.
در این تقسیم‌بندی، مواد عفونی در گروه ۶ قرار دارند. این گروه شامل موادی است که یا به‌طور قطعی آلوده هستند یا احتمال آلودگی آن‌ها وجود دارد. ترکیبات این گروه شامل طیف وسیعی از پاتوژن‌ها از جمله باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها، قارچ‌ها، ریکتزیاها و حتی پریون‌ها می‌شود. در صورتی که این مواد به دلیل بسته‌بندی غیراستاندارد به بیرون نشت کنند، می‌توانند از طریق تماس مستقیم با انسان یا حیوان، بیماری‌های جدی و گاه تهدیدکننده حیات ایجاد کنند. به همین دلیل، رعایت استانداردهای جهانی در ارسال نمونه‌های مشکوک به آلودگی برای حفظ سلامت عمومی و جلوگیری از انتقال آلودگی، ضروری و اجتناب‌ناپذیر است.
مواد عفوني خود به دو گروه Aو Bتقسيم مي شوند.
موادعفوني گروه A : موادي هستندکه مي توانند باعث ناتواني دائمي ويا بيماري هاي کشنده ويا تهديد کننده زندگي در انسان ويا حيوان سالم شوند و بسته به بيماري هاي بومي وشرايط هرمنطقه متفاوت مي باشند. به طور مثال نمونه كشت باكتري سل، بروسلا، وكشت انواع ويروس ها مانند هپاتيت B در اين گروه قرار مي گيرند. موادعفوني اين گروه تحت عنوان UN 2814 United Nations Number=طبقه بندي شده اند.
آن دسته از مواد عفوني گروه Aکه فقط باعث بروز بيماري درحيوانات مي شوند، تحت عنوان UN 2900 قرار می گيرند.
موادعفوني گروهB : موادعفوني كه شرايط فوق را از نظر بيماري زايي دارا نمي باشند، جزء نمونه هاي بيولوژيکي گروهB و UN 3373 United Nations Number=طبقه بندي مي شوند.
بسته بندی نمونه ها
برای حفظ ایمنی زیستی و جلوگیری از نشت یا آسیب به محتوای نمونه، بسته‌بندی تمامی نمونه‌ها باید طبق اصول استاندارد و با استفاده از سه لایه محافظتی انجام گیرد. نوع بسته‌بندی باید بر اساس ماهیت نمونه انتخاب شود؛ زیرا اطلاعات مندرج روی برچسب محفظه خارجی ممکن است بر اساس نوع ماده متفاوت باشد.
این فرآیند نه‌تنها موجب ایمنی در حمل‌ونقل می‌شود، بلکه با رعایت الزامات مربوط به ارسال نمونه، کیفیت، سلامت و تمامیت محتوای آن تا رسیدن به مقصد تضمین خواهد شد. نحوه دقیق بسته‌بندی نمونه‌های مختلف در تصاویر پیوست‌شده به‌وضوح نمایش داده شده و باید مطابق آن اجرا گردد
روش بسته بندي:
برای حفظ کیفیت و ایمنی زیستی در زمان ارسال نمونه به آزمایشگاه، بسته‌بندی باید طبق دستورالعمل‌های بین‌المللی و به‌صورت سه‌مرحله‌ای انجام شود:
- محفظه اول (ظرف اولیه):
نمونه باید درون یک ظرف درپیچ‌دار، غیرقابل نفوذ و بدون نشت قرار گیرد. معمولاً از لوله‌های مخصوص آزمایشگاهی استفاده می‌شود. اگر تعداد لوله‌ها زیاد باشد، می‌توان از جداکننده‌های مقوایی ضخیم یا اسفنجی برای جلوگیری از تماس و آسیب بین آن‌ها استفاده کرد. - محفظه دوم (محفظه میانی):
در صورتی که نمونه مایع باشد، اطراف هر لوله باید با مواد جاذب رطوبت (مانند ابر یا مواد مشابه) پوشانده شود تا در صورت شکستگی احتمالی، تمام مایع جذب شود و از نشت جلوگیری گردد. سپس این لوله‌ها در محفظه‌ای مقاوم و غیرقابل نشت قرار می‌گیرند و اطلاعات شناسایی نمونه نیز روی آن درج می‌شود. - محفظه سوم (محفظه خارجی):
محفظه نهایی باید در برابر ضربه، نشت و شرایط محیطی سخت مقاوم باشد. برای نمونه‌هایی که نیاز به حفظ دما دارند، این محفظه می‌تواند یک جعبه سرد (Cold Box) باشد تا زنجیره سرد رعایت شود.
علامت گذاري
کليه بسته ها بايد قبل از انتقال بطور مناسب علامت گذاری شده طوری که حاوی اطلاعات لازم در خصوص ماهيت نمونه ، خطرات آن و استانداردهای رعايت شده جهت بسته بندی ، باشد.
علائم روي بسته ها بايد واضح درج شده و خوانا باشند وبه گونه اي قرار گيرند كه كاملا قابل مشاهده بوده و توسط برچسب يا علامت ديگری پوشانده نشده باشد. روی محفظه خارجي (محفظه سوم )هر بسته بايد اطلاعات زير درج گردد:
- نام و آدرس فرستنده يا ارسال كننده كالا
- نام و آدرس حمل كننده كالا
- شماره تلفن شخص مسئول تاييد شرايط بسته بندي نمونه
- نام و آدرس دريافت كننده (گيرنده) كالا
- نوع نمونه
- شماره UN
- نام گذاری ويژه برای گروه های خطر shipping name ) Proper): برای انتقال نمونه هايی که درگروههای خطر مختلف قرار می گيرند نامگذاری ويژه ای وجود دارد که بر روی محفظه بيرونی نمونه درج می گردد مثلا براي انتقال موادعفونی گروه UN2814 بايد عبارت INFECTIOUS SUBSTANCE AFFECTING HUMANSبر روي محفظه بيروني درج شود.
برای انتقال مواد آلوده در گروه UN 2900 بايد عبارت INFECTIOUS SUBSTANCE AFFECTING ANIMALS only بر روی بسته مربوطه درج گردد.
برای انتقال نمونه های گروه UN3373 بايد عبارت Clinical Specimens ويا Diagnostic Specimens برروی بسته مربوطه درج شود.
بطور مثال:
UN 2814“INFECTIOUS SUBSTANCE AFFECTING HUMANS”
و يا
UN 2900“INFECTIOUS SUBSTANCE AFFECTING ANIMALS”
همچنین، الصاق برچسب زیستی خطر (Biohazard) به‌صورت لوزی‌شکل الزامی است؛ در بخش پایینی این برچسب باید عبارت «گروه 6» قید شود. این برچسب‌ها، بخشی از فرآیند دقیق ارسال نمونه‌های بیولوژیکی و عفونی هستند که مطابق با استانداردهای بین‌المللی تهیه و نصب می‌گردند.
شرایط دمایی و ایمنی در ارسال نمونه
در مواردی که حفظ دمای نمونه ضروری است، باید نوع و میزان ماده خنک‌کننده به‌طور دقیق مشخص گردد. رایج‌ترین مواد برای این منظور عبارتند از یخ معمولی، یخ خشک، و نیتروژن مایع. بسته به نوع ماده خنک‌کننده، لایه‌های بسته‌بندی نیز باید شرایط زیر را دارا باشند:
- در صورت استفاده از یخ معمولی: محفظه سوم باید کاملاً نشت‌ناپذیر باشد.
- در صورت استفاده از یخ خشک: محفظه باید ضمن نشت‌ناپذیر بودن، قابلیت عبور گاز CO₂ را داشته باشد.
- در صورت استفاده از نیتروژن مایع: لایه‌های بسته‌بندی باید مقاومت بسیار بالا در برابر دمای بسیار پایین داشته باشند.
برای ارسال نمونه‌های مایع با حجم بیش از 50 میلی‌لیتر، نصب برچسب Package Orientation الزامی است. این برچسب جهت صحیح حمل را (رو به بالا) نمایش می‌دهد و از نشت احتمالی در طول مسیر جلوگیری می‌کند.
با رعایت این الزامات، فرآیند ارسال نمونه مطابق با قوانین بین‌المللی (مانند مقررات IATA و UN) انجام شده و ایمنی، کیفیت و اعتبار نتایج آزمایشگاهی تضمین می‌گردد
حجم قابل انتقال
برای ارسال نمونه هايی که از راه زمينی جابجا می شوند محدوديتی برای حجم مواد تعيين نشده است. نمونه هايی که درگروه2814 UN قرار می گيرند و نمونه های با حجم بيش از 50 ميلی ليتر و يا 50 گرم را نبايد در هواپيمای مسافربری بارگيری نمود. حداکثر حجم نمونه هايی را که می توان با هواپيمای باربری انتقال داد 4 ليترو يا 4 کيلوگرم می باشد.
- ارسال نمونه هاي عفوني به صورت شخصي و بوسيله افراد از طريق هوايی کاملاً غير قانوني مي باشد.
- در صورت آسيب ديدن بسته بندي ويا نشت مواد بايد فوراً به مسئولين مربوطه اطلاع داد.
- در شرايطي مسئوليت ارسال کننده نمونه به پايان مي رسد که نمونه عفوني تحت شرايط استاندارد منتقل شده وارسال کننده از دريافت آن توسط گيرنده مطمئن شود.
مشخصات نمونه ارسالی براساس تعهدات طرفین قرارداد به شرح ذیل تکمیل گردد:
- تکمیل فرم ارسال خارجی
- تکمیل فرم های درخواست ازمایش آزمایشگاه منتخب
- نکته: در مورد نمونه های امنیون و خون، نباید به طور مستقیم در مجاورت یخ قرار بگیرند.
تمام مشخصات بیمار (اعم از نام و نام خانوادگی، شماره پذیرش، نوع آزمایش و…) در فرم ارسال خارجی نوشته شود .
در صورت درخواست تحویل اورژانسی نمونه به آزمایشگاه منتخب توسط پیک، بایستی بر روی جعبه عنوان “اورژانسی” ذکر شود.
- نکته: نمونه ها می بایست حداکثر ظرف مدت 24 ساعت به ازمایشگاه منتخب تحویل گردد.
سوالات متداول
- آیا برای ارسال نمونه های عفونی نیاز به بسته‌بندی خاصی وجود دارد؟
بله. نمونه‌هایی که دارای خطر آلودگی هستند باید به‌صورت سه‌لایه بسته‌بندی شوند. این بسته‌بندی شامل یک ظرف درب‌دار اولیه، محفظه میانی مقاوم و یک محفظه خارجی ضربه‌گیر است که در برخی موارد باید قابلیت حفظ زنجیره سرد را نیز داشته باشد.
- شرایط دمایی مناسب برای نگهداری و انتقال نمونه‌ها چیست؟
نمونه‌ها بسته به نوع و حساسیت، ممکن است به یخ معمولی، یخ خشک یا نیتروژن مایع نیاز داشته باشند. هر ماده خنک‌کننده نیاز به نوع خاصی از بسته‌بندی دارد که باید نشت‌ناپذیر بوده یا قابلیت تبادل گاز داشته باشد.
- چه مدارکی باید هنگام ارسال نمونه تکمیل شود؟
فرم ارسال خارجی و فرم درخواست آزمایش بر اساس تعهدات طرفین باید تکمیل گردد. در این فرم‌ها، اطلاعات دقیق بیمار، نوع آزمایش، و شماره پذیرش باید به‌طور کامل ثبت شود. در صورت درخواست تحویل فوری، باید علامت “اورژانسی” روی جعبه درج گردد.